Varlığa Dayalı Token’lar Gümbür Gümbür Geliyor!

Piyasalar için yeni nesil, menkul kıymetler için yeni nesil, menkul kıymetlerin tokenizasyonu olacak.

25 Temmuz 2023

Asset-backed tokens are coming with a bang!

2023 yılından başlayarak çok önemli hale gelmiş olan “asset-backed tokens” yani varlığa dayalı token’ları anlatmak istiyorum. Varlığa dayalı token’lar şu anda gündemimizde fazla yer almıyor, varsa yoksa bitcoin ve altcoin’leri konuşuyoruz ancak bu yazıda anlatacağım token’ların pazar büyüklüğü çok hızla büyüyecek ve muhtemelen iki-üç yıl içinde trilyon dolarları bulacak.

Varlık tokenizasyonu kavramı önemli bir popülerlik kazanmaya aday, zira, bir kişi varlıklarını tokenleştirdikten sonra eskiden elde edemediği çok fazla avantajı bir defada elde ediyor. Kişi ihtiyaçlarına ve tercihlerine bağlı olarak bu token’ların bir kısmını veya tamamını kendi blokzinciri cüzdanlarında saklayabiliyor ve istediği zaman satıp başka bir varlıkla veya token’le takas edebiliyor, ve tüm bu işlemleri bankalar ve geleneksel merkezi borsalar dışında yapabiliyor.

Okuduğum bir yazıya göre 2026 yılında sadece Avrupa’da 916 milyar euro büyüklüğe ulaşması bekleniyormuş bu token’ların (Kaynak.1). Bir diğer kaynağa göre ise (Blockchain Council adlı site) 2021 yılında 2.3 milyar dolar olarak oluşmuş olan bu kategorinin 2026 yılına kadar 5.6 milyar dolar olması bekleniyormuş. (Kaynak.2) Aralarında çok büyük fark bulunan bu iki değerlendirmenin birincisi benim projeksiyonlarıma daha yakın sayılar içeriyor çünkü bu değerlendirme Tether gibi stable-coin’leri de içeriyor. Ancak eğer düşündüğüm gelişmeler olursa iki üç yıl içinde bu kategorinin değeri çok daha fazla fırlayacak ve çoklu trilyon dolarlara gelecek. Bunun nedenini sonuç kısmında anlatmaya geçmeden önce size önce varlığa dayalı token ne demek ve bunların nasıl kategorileri var biraz ondan bahsedeyim.

Genel olarak dijital varlıkları üç ana kategoride değerlendiriyoruz: Kriptoparalar, ki Temmuz 2023 itibariyle Coinmarketcap sitesine göre bunların toplam büyüklüğü 1.2 trilyon dolar civarında seyretmekte, bu yazıda anlattığım varlığa dayalı token’lar ise tamamen başka bir kategorideler. Öncelikle çizdiğim şekile bakmanızı rica ediyorum:

Yukardaki şekilde açık ya da koyu mavi renge boyadığım tüm kutular varlığa dayalı token’leri işaretliyor.

Finansal Varlıklara Dayalı Token’lar:
Finansal varlıklara dayalı token’lar bitcoin ve ether gibi şu anda kriptopara borsalarında alım-satımını yaptığımız coin ve token’ları içermiyor; bunları çizdiğim şekilde de gördüğünüz gibi tamamen ayrı bir kategori olarak (yeşil renkliler) değerlendiriyoruz. Şu anda yeşil renkli kutularda yer alan utility token’lar ve ödeme token’ları, ABD’deki SEC ve ülkemizdeki SPK kuruluşları tarafından yasaklı durumda değil. Zaten ödeme amaçlı token’lar dediğimizde de bunların dar bir kategori oluşturduğunu ve mesela Tether (USDT) gibi dolara endeksli stable-coin’leri içermediğini görüyoruz. Avrupa Birliği de ödeme araçlı token’ları elektronik para kanunları altında değerlendirme yoluna gitmektedir.

Finansal varlıklara dayalı token’ların değer olarak önemli bir kısmını fiat paralara endeksli olanlar oluşturuyor. İsimlerine stable “coin” denilen ama aslında bal gibi token olan USDT ve USDC gibi dolara endeksli olanlar ve TRYC gibi TL’ye endeksli olanlar da var. Belki de bunlara varlığa dayalı demek de doğru değil, bunlar “yokluğa” dayalı token’lar aslında, çünkü FED tarafından ve diğer büyük ülke merkez bankaları tarafından uzun zamandır karşılıksız basılıyorlar!

Bunun dışında merkez bankalarının çıkartmayı planladıkları CDBC’leri de bu kategori altına aldım ancak uyarmam gerekir ki, merkez bankaları eğer blokzinciri uzayında değil de DLT (Distributed Ledger Tech) üzerinde, yani kamusal değil de özel ağlarda işleyen dijital paralar çıkartacak olurlarsa o zaman bu kutuyu da iptal edeceğim.

Bunların dışında bir de “bono”, “tahvil” ve “sukuk” gibi dönemsel borçlanma araçlarına endeksli finansal token’lar yapılıyor. Şu anda geleneksel borsalar içinde, örneğin ülkemizde BIST içinde alınıp satılan bono, tahvil ve sukuk gibi geleneksel borçlanma araçlarının, finansal token olarak, önümüzdeki yıllarda bolca kriptopara borsalarında (DeFi ve CeFi) alınıp satıldıklarını göreceğiz. Çizimimde bunları da koyu mavi bir kutuda işaretledim.

Gelelim ikinci koyu mavi kutuya: Hisse senedine endeksli token’ları da koyu mavi renkli yapıp varlığa dayalı finansal token altına koydum. Ancak dikkat etmemiz lazım ki Coinmarketcap sitesinde listelenen binlerce alt-coin’in büyük bir kısmı da aslında şirket hisse senedi benzeri token’lardan oluşuyor. Örneğin merkeziyetsiz bir vorsa olan UniSwap token’ları, (UNI) bu şirketin hisse senedi yerine geçen, varlığa dayalı, yani (tüm hak ve hukukiyle beraber) bu şirketin ortaklığına dayalı olarak basılmış token’lar. Bu kutuyu neden kriptoparalar başlığı altındaki yeşil kutular arasına koymadım? Bunun nedeni, bitcoin ve ether gibi “coin”ler, tanımları gereği varlığa dayalı değilken (algoritmaya yani yazılıma dayalı kabul ediliyor bunlar) UniSwap şirketinin token’ları gibi hisse senedi formatında olanlar ise ERC-20 yazılım class’larıyla programlanıyorlar ve insanların elinde tuttukları, yatırım yaptıkları şirket hisselerine tekabül ediyorlar.

Emtiaya dayalı token’lar:
Bu yazıda aslında en çok bunlardan bahsetmek istiyorum. Rusya’ya uygulanan finansal yaptırımlar, özellikle de bu ülkenin insanlarının ve şirketlerinin SWIFT para yollama ağından çıkartılması sonucunda ortaya çıkan yeni dünya gerçeğinde emtiaya (yani commodity’lere) dayalı token’ların hızla yükselişine tanık olacağız. Emtiaya,  ki emtia metalar demek,  yani ticarete konu olan mallara karşılık gelen token’ları konuşuyoruz bu yazıda. Mesela buğday, arpa, mısır, darı, fındık, pirinç, petrol, zeytinyağı ve tüm baklagiller bu mallara örnek olarak sayabileceklerim. Demek ki burada saydığımız tüm malların tokenizasyonu yapılabilir. Hatta tüm metaller, mesela gümüş, altın, paladyum, bor, nikel, krom gibi elementler de bu kategoride tokenize edilebilir ve ediliyorlar da. Örneğin Rusya önemli bir paladyum ihracatçısı ve o konuda pazarı elinde bulunduran kuruluş geçen yıl başında bu madenin tokenizasyonu için Rusya merkez bankasından lisans almış durumda.

Bu kategorinin içerdiği emtiayı yukarıda saydım, ve sanıyorum, metalara dayalı token’ların merkezi veya gayri merkezi kriptopara borsalarında alınıp satılmaya başlaması durumunda nasıl trilyonluk değerlemeler oluşabileceğini de görmüş oldunuz.

Gayrimenkul da varlığa dayalı ve fiziksel karşılığı olan bir kategori. Tarla, arsa veya ev-bina gibi taşınmaz varlıkların da tokenizasyonu yapılmakta. Bu alanda da teknolojik çalışmalar yapılıyor, işin hukuki tarafı da hazırlanıyor. Ancak bu apayrı bir yazının konusu.

NFT’ler:
Varlığa dayalı token’lar kategorisine aslında NFT’leri de almam lazımdı. NFT’lerin dışarıda kalıp kendi başlarına bir kategori oluşturmalarına en büyük neden, bu varlıkların hem fiziksel hem artistik hem de uçucu (ethereal) üretimleri de kapsamalarıdır. Mesela ben bir karikatürü de NFT’leyebilirim, bir saatlik sanatsal performansı da, bir saatlik yazılım dersini de, bir günlük rençber emeğini de. O nedenle NFT’lerin ayrı bir kategorisinin olması gerektiğini düşündüm ve onları varlığa dayalı başlığının altına koymadım.

Neden ve Sonuç:
Bu yazıda asset-backed token’ların yakında yükselişe geçeceğini ifade etmeye çalıştım. Şimdi bunun nedenine gelelim: 1945 yılında imzalanan Bretton Woods anlaşması ile fiat paraların altın karşılığına son verilip yerine dolar konulmuştu. Çok derinliğine girmeden sonuca bağlayayım; bu son Ukrayna-Rusya operasyonu ile oluşan zincirleme reaksiyon sonucunda Bretton Woods rejimi hızla yıkılışa gidiyor. Bunun yerine gelecek olan yeni rejim ise karşılıksız para basmayı tamamen bitirip onun yerine varlığa dayalı token’lardan ibaret bir sistem olacak. İşte bu yazıdaki tabloda gördüğünüz kutular yakında hayatımızda epeyce yer alacak ve arkasında varlık desteği olmayan “kağıt” paralar çok uzak olmayan bir gelecekte bitecek.

Not: Bu yazının ilk versiyonu 22 mart 2022 tarihinde  BTCHaber.com sitesinde yayınlanmıştır.

Cemil Şinasi Türün
Danışma Kurulu Başkanı
Cropto


Kaynaklar:
1) https://thetokenizer.io/2021/06/01/tokenization-in-europe-current-state-and-future-outlook/
2) https://www.blockchain-council.org/blockchain/asset-tokenization/


© 2023 Cropto By AgriFintech. Tüm Hakları Saklıdır.

İletişim

Cropto ile iletişme geçin!
En kısa sürede size geri dönüş yapacağız!
Teşekkür ederim! Size kısa zamanda geri dönüş yapılacaktır!
Formu gönderirken bir hata oldu. Lütfen tekrar deneyin!

Sıkça Sorulan Sorular

Cropto Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Blokzincir nedir?
Blokzincir, verilerin tarih sırasına göre zincirlerle bağlanmış bloklar hâlinde matematikle şifrelenmiş ve değiştirilemez, güvenli, şeffaf ve dağıtık bir şekilde kaydedildiği,  merkezi olmayan, çoklu kopyalar şeklinde tutulan bir dijital bir defterdir.
RWA ne anlama geliyor?
RWA veya 'Gerçek Dünya Varlığı', blokzinciri ve kripto para ekosisteminde dönüştürücü bir kavramdır. Gerçek dünyadaki fiziksel veya finansal varlıkların tokenize edilerek blokzinciri platformlarında dijital hale getirilmesini ifade eder. Bu varlıklar; gayrimenkul, tahvil ve hisse senetlerinden altın, petrol, tarım ürünleri gibi emtia ve hatta gerçek değeri olan koleksiyon ürünlerine kadar çeşitlenebilir.
Coin nedir?
Coin, blokzincir teknolojisinde Kripto parayı yani tıpkı bir nakit paranın dijital halini temsil etmektedir. Kripto para (kripto coin), banka ya da hükümetler gibi merkezi bir otoriteye gerek duymadan bilgisayar gücüyle üretilen bir dijital finans varlığı olarak tanımlanmaktadır. Coin, bağımsız bir blokzinciri üzerinde Bitcoin, Ethereum, Solana blokzincir ağları gibi bir blokzinciri üzerinde kendi varlığına sahip olan bir dijital para birimini ifade etmektedir.
Token nedir ve Coin kavramı ile arasındaki fark nedir?
Kendi blokzinciri ağına sahip olmayan, mevcut bir blokzincir ağı üzerinde oluşturulan kripto para birimleri token olarak anılmaktadır. Örneğin Bitcoin, Bitcoin Blokzinciri ağı üzerinde, Ether para birimi, Ethereum blokzincir ağı üzerinde, Solana para birimi, Solana blokzincir ağı üzerinde oluşturulan kendi blokzincir ağına sahip kripto para birimleri iken Token ise örneğin Ethereum blokzincir ağı üzerinde veya herhangi bir blokzincir ağı üzerinde belli bir formatta oluşturulan kendi blokzincir ağı olmayan kripto para birimleri olarak ifade edilmektedir.
Varlığa dayalı (asset-backed) token nedir?
Varlığa dayalı token'lar blokzincir teknolojisi kullanan dijital paradır. Ancak, bu varlıkların değeri fiziksel bir varlığa dayanır. Yani, fiziksel bir varlık üzerindeki dijital hak talepleridir.
Cropto ile Tether/USDC gibi stabil coin’lerin benzerlikleri nelerdir?
Cropto Token'ları arkasındaki fiziksel bir Tarım ürünü varlığına dayalı olarak blokzincir teknolojisi ile oluşturulan Tarımsal emtia'ya dayalı dijital paralardır. Cropto Token'ları dijital olarak blokzincir teknolojisi ile oluşturulmadan önce her bir Cropto Token'a karşılık, 1kg = 1 adet Token olacak şekilde öncesinde fiziksel gerçek tarımsal ürün güvenilir piyasalardan temin edilir, sonrasında güvenli, güvenilir ve denetlenen depolarda muhafaza edilir. Fiziksel ürün temini sonrası Cropto Token'lar ihraç edilmektedir. Tether(USDT) ve USDC gibi kripto para piyasalarında güvenilirlik anlamında bir adım daha önde olan stabil coin'ler de benzer şekilde piyasadaki arza karşılık gelen USD rezervi, devlet tahvili gibi finansal enstrümanlarla fiziksel karşılığı temin edildikten sonra oluşturulan amerikan dolarına endeksli kripto para birimleridir. Özetle, Cropto ile Tether/USDC gibi kripto para birimleri varlığa dayalı (asset-backed) olmaları itibarıyla benzerlik taşımaktadırlar.
Cropto Token’larının piyasa fiyatları neye göre belirlenir?
Cropto Token'larının piyasa fiyatları, Token'lar oluşturulmadan önce temin edilen fiziksel gerçek tarımsal emtia fiyatına ilişkili bir şekilde oluşmaktadır ve tarımsal emtia fiyatları artışı oranında fiyat değişimi görülmektedir. Ayrıca, dünya tarımsal emtia fiyatları ülke ve bölge bazlı olarak belli etkenlerden dolayı değişim gösterebilmektedir. Bu nedenle, Cropto Token'larının fiyatı direkt olarak arkasındaki fiziksel tarımsal emtia'nın fiyatı ile ilişkili bir şekilde oluşmaktadır.

Bizi Takip Edin

Sosyal medyada Cropto hakkında bilgi edinin!